استفاده افزودنی گیاهی به خوراک طیور

تأمین سلامت روده و بهبود عملکرد آن با استفاده افزودنی‌های گیاهی به خوراک طیور

امروزه استفاده از افزودنی‌های گیاهی مسئله‌ای مهم و قابل اهمیت در تهیه خوراک مناسب برای طیور است.
و همواره مرغداران و تولیدکنندگان طیور در تغذیه طیور خود از افزودنی‌های گیاهی استفاده می‌کنند به‌طورمعمول این ترکیبات گیاهی به‌عنوان طعم‌دهنده یا چاشنی و یا نگه‌دارنده در تغذیه انسان مورداستفاده قرار می‌گیرند. البته استفاده دارویی از این افزودنی‌ها از دیگر کاربردهای آن‌ها در سیستم تغذیه طیور است.
بخش اعظمی از این گیاهان و ادویه‌جات درواقع نوعی محرک طبیعی رشد هستند که در جدول شماره 1 به رایج‌ترین آن‌ها اشاره‌شده است. گفتنی است که بسیاری از این گیاهان حاوی مقادیر قابل‌توجهی از مواد تأثیر گزار هستند که میزان اثربخشی آن‌ها را در طبیعت مشخص می‌کند.با توجه به جدول بالا می‌توان فهمید؛ که افزودنی‌های خوراکی که اجزای اصلی تشکیل‌دهنده آن‌ها کارواکرول، تیمول، سینامالدئید و آنتول هستند عناصر مؤثر بیشتری را در بر می گیرند و تنوع بیشتری دارند.
افزودنی‌های خوراک گیاهی به‌صورت‌های جامد، خشک‌شده و پودر در دسترس هستند و نیز گاهی به‌صورت عصاره یا روغن مورداستفاده قرار می‌گیرند.
در میان این افزودنی‌ها، افزودنی‌های گیاهی بر اساس ترکیبات، تأثیرات آب و هوایی و زمان و مکان برداشت، عناصر و مواد تشکیل‌دهندۀ شیمیایی‌شان متفاوت هستند.
بر این مبنا می‌توان گفت که تفاوت میزان اثرگذاری انواع افزودنی‌های گیاهی موجود در بازار به عناصر شیمیایی تشکیل‌دهندۀ آن‌ها بستگی دارد.
روغن‌های گیاهی دارای بو و رایحه هستند؛ این روغن‌ها اغلب محصولات فرعی گیاهان هستند و مواد فعال گیاهی در آن‌ها وجود دارند از مواد فعال گیاهی می‌توان به هیدروکربن‌ها (مثل ترپن ها، سسکی ترپن ها)، ترکیبات اکسیژنی (مثل الکل، آلدهیت ها، کتون ها) و درصد کمی از باقی‌مانده‌های غیر فرار (مثل پارافین، وکس) اشاره کرد. درواقع مواد فعال گیاهی از مواد خام و از طریق تقطیر بخار به دست می‌آیند.
یکی از ویژگی‌های مثبت افزودنی های گیاهی این است که این افزودنی‌ها در مقایسه با داروهای آنتی‌بیوتیک خطر به مانده در فرآورده‌های حیوانی را ندارد علاوه بر این ویژگی‌های دیگری چون: بهبود ضریب تبدیل خوراک (FCR)، افزایش وزن گیری حیوان و نیز پیشگیری از بیماری ها، از مزایای این افزودنی‌ها به شمار می‌آیند.
استفاده افزودنی گیاهی به خوراک طیور چگونه عمل می‌کنند
درزمینۀ غربالگری ترکیبات تشکیل‌دهندۀ افزودنی‌های گیاهی و تأثیرات بیولوژیکی آن‌ها مطالعات بسیاری شده است و بر اساس این مطالعات می‌توان گفت که برخی از عصاره‌های گیاهی، خواص ضد میکروبی، ضد باکتریایی و آنتی‌اکسیدانی دارند و علاوه بر موارد ذکرشده خاصیت چربی (مفید) از ویژگی‌های دیگر این عصاره‌های گیاهی است. به‌عنوان نمونه، افزودنی‌های گیاهی با ترکیب پونۀ گیاهی، آویشن و دارچین اثربخشی فراوانی در مقابله با عوامل بیماری‌زایی نظیر E.coli، salmonella و Clostridium دارند.
متأسفانه درباره نحوۀ عملکرد افزودنی‌های گیاهی موجود در بازار اطلاعات چندانی در دست نیست و این امر سبب می‌شود که در صورت نامشخص بودن و یا تغییر ترکیبات مواد آزمایشی، ارزیابی تأثیرات بیولوژیکی سخت شوند.
لذا می‌بایست افزودنی‌های گیاهی خوراک در اندازه و ترکیبات استانداردی که بر پایه انتخاب مواد خام است ارائه شوند و قبل از ارائه، مراحل کنترل کیفی کامل و استاندارد را طی کنند.
با استفاده از ترکیب هم‌افزایی (سینرژیک) روغن‌های گیاهی پونه کوهی، رازیانه، مرکبات و مواد پربیوتیک آزمایش‌های مختلفی صورت گرفته است.این مطالعه در “دانشگاه منابع طبیعی و علوم زندگی کاربردی” در وین پایه‌گذاری شده است و ادامه یافته است هم‌چنین، دانشگاه علوم دامپزشکی وین و دانشگاه فنی مونیخ ” Weihenstephan ” در این پروژه همکاری کرده‌اند.
این مطالعات نشان می‌دهند که افزودنی‌های گیاهی خوراک، سبب افزایش ترشحات سیستم گوارشی نظیر بزاق و آنزیم‌های گوارش می‌شوند.
در حال حاضر مطالعات بسیاری درزمینۀ تشخیص مکانیسم‌های احتمالی که ادغام افزودنی‌های گیاهی به خوراک انواع گونه‌های حیوانی می‌تواند به همراه داشته باشد در دست انجام است.
تأثیر استفاده افزودنی گیاهی به خوراک طیور در پرورش مرغ گوشتی
بالا بردن ضریب تبدیل خوراک یا همان FCR هدف نهایی و اصلی در پرورش مرغ گوشتی است. در مطالعه‌ای که در دانشگاه کشاورزی آتن صورت گرفت، فراوردۀ گیاهی Digestarom P.E.P (که از افزودنی‌های گیاهی خوراک و تولید کمپانی Biomin است) در دوره‌ای مختلف موردبررسی قرار گرفت. در این مطالعه آزمایش‌های مختلفی بر جوجه‌های گوشتی نر یک‌روزۀ Cobb انجام شد، در این آزمایش‌ها این جوجه‌ها در 3 گروه 105 تایی قرار گرفتند. جوجه‌های گروه آزمایشی “منفی” هیچ‌گونه محرک رشدی را دریافت نکردند، جوجه‌های گروه آزمایشی “مثبت” آویلامایسین دریافت کردند و در گروه سوم، طیور با فراوردۀ گیاهی Digestarom P.E.P و به ترتیب با دوز 125 یا 250 گرم/تن تغذیه شدند؛ و چنانچه در نمودار 3 و 4 مشاهده می‌شود، فراوردۀ گیاهی Digestarom P.E.P منجر به افزایش وزن گیری طیور شده است و به‌طور قابل‌توجهی FCR (ضریب تبدیل خوراک) را بالابرده است. در این آزمایش تفاوت میزان دوز Digestarom P.E.P بسیار کم بوده است که این امر نشان‌دهندۀ این است که استعمال دوز 125 گرم/تن در شرایط آزمایشگاهی بسیار مطلوب بوده است.

تأثیر استفاده افزودنی گیاهی به خوراک طیور بر تولید تخم‌مرغ
در مطالعه ای که در آن تأثیر میزان کارایی و صرفۀ اقتصادی فراوردۀ گیاهی Digestarom P.E.P در مراحل اولیۀ چرخۀ تولید تخم‌مرغ بررسی شده است در طول 12 هفته مرغ‌های بسیار سودآور Lohman Brown مورد مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش 96 پرنده در 6 گروه 16 تایی و هر گروه در ساختمانی مجهز نگه‌داری شدند. سن طیور در ابتدای این آزمایش 20 هفته و در پایان 32 هفته بود. در این آزمایش طیور تحت دو آزمایش تغذیه‌ای 1- کنترل (بدون دریافت افزودنی‌ها) 2- کنترل همراه با افزودنی گیاهی Digestarom P.E.P؛ قرار گرفتند و بر تمامی طیور واکسیناسیون Newcastle و برونشیت هر 6 هفته صورت گرفت. جدول 2 نشان می‌دهد که مرغ‌هایی که افزودنی گیاهی دریافت کرده‌اند در مقایسه با سایر طیور خوراک کمتری خوردند و بازدهی تخم‌مرغ آن‌ها بالاتر بوده است. درمجموع، دریافت خوراک روزانه در این گروه به‌طور متوسط 1.8 درصد کاهش یافته است.

در این پژوهش اثبات‌شده است که طیوری که مکمل گیاهی دریافت کرده‌اند تخم‌مرغ بیشتری را نیز تولید کرده‌اند و در مقایسه با گروه کنترل ضریب تبدیل خوراک بهتری داشته‌اند.
نتیجه قابل‌توجه دیگری که از این آزمایش به دست آماده است این است ارائۀ مکمل گیاهی در کنار خوراک، بر کیفیت پوستۀ تخم‌مرغ تأثیر مثبتی داشته است (جدول 3) به‌عنوان نمونه ضخامت پوسته (P<0.05)، میزان آلبومین و مطابق جدول، کیفیت مواد درونی تخم‌مرغ امتیاز بالاتری را (82 در مقابل 79) دارند.

Haugh Units-1 ارتباط بین وزن تخم‌مرغ و میزان آلبومین است.
با توجه به قیمت‌های داخلی، افزودنی گیاهی Digestarom P.E.P با 1.74 درصد کاهش هزینه، بالا بردن سطح بهره‌وری را به همراه داشته‌اند (47.09 در مقابل 47.74 دلار به ازای 1000 تخم‌مرغ)

تأثیر مکمل‌های گیاهی بر انتریت نکروتیزی (NE)
بیماری انتریت نکروتیزی (NE) یک بیماری پرهزینه در پرورش مدرن مرغ گوشتی به‌حساب می‌آید. این بیماری (در سال 2006 میلادی) در گلۀ مرغ گوشتی تجاری خسارتی معادل 5 سنت امریکا به ازای هر پرنده را به همراه داشت. عامل اصلی این بیماری باکتری موسوم به کلوستریدیوم پرفرنژنس است. این باکتری درواقع از انواع باکتری‌های گرم مثبت بی‌هوازی و هاگ شکل است که در محیط به‌وفور وجود دارد. پنج گونه (l-toxin و ∑, β, -α) از این باکتری‌ها وجود دارند که بر اساس میزان تولید اگزوتاکسین (برون زهرابه) طبقه‌بندی می‌شوند.
در این میان باکتری نوع-α عمل ایجاد شکل حاد بیماری NE است؛ که درواقع فسفولیپازی است که غشای سلولی را از بین می‌برد. از نشانه‌های رایج بیماری NE می‌توان به کاهش رشد، افزایش میزان مرگ‌ومیر و ایجاد زخم‌های شدید بر معده و روده اشاره کرد. تصور می‌شد که مکمل‌های گیاهی بتوانند در کاهش علائم بالینی این بیماری در مرغ‌های گوشتی مؤثر باشند و به همین جهت Mc Reynolds و همکارانش در سال 2008 میلادی پژوهشی را در وزارت کشاورزی امریکا در این زمینه انجام دادند. پژوهشی که نتایج امیدوارکننده‌ای را به همراه داشت و نشان داد که افزودنی گیاهی Digestarom P.E.P با کاهش علائم بیماری NE در طیور، تأثیرات به سزایی در روند درمان این بیماری دارد.

نتیجه‌گیری
مکمل‌های گیاهی از مؤثرترین مکمل‌های خوراک دام هستند؛ و باید به این نکته توجه داشت که تنها از یک مکمل گیاهی با ترکیب خوب و علمی و اجزای متشکلۀ تأثیرگذار و با خواص تعریف‌شده می‌توان انتظار داشت که برای تولیدکننده مزیت‌های بی‌شمار داشته باشد.
اگر نگاهی به نتایج مطالعات علمی که بر مزرعه‌های پرورش مرغ و دامداری‌هایی که از ترکیب پونۀ کوهی، بادیان رومی و عصارۀ مرکبات در خوراک استفاده می‌کردند بیندازیم، مشاهده خواهیم کرد که نتایج این مطالعات تائید کننده سودآوری و افزایش بهره‌وری این نوع از مکمل گیاهی هستند.
امروزه، تولیدکنندگان و پرورش‌دهندگان زیادی استفاده از مکمل‌های گیاهی را راه‌حلی قابل‌توجه برای افزایش بازدهی و سودآوری می‌دانند.